طرحی نو بر منظر شاه خوبان/ اخلاق عرفانی

اخلاق و عرفانی و

طرحی و نو بر منظر و شاه خوبان و

بیا تا گل برافشانیم و می در ساغر اندازیم

فلک را سقف بشکافیم و طرح نو دراندازیم[1]

اگر غم لشکر انگیزد که خون عاشقان ریزد      من و ساقی به هم سازیم و بنیادش براندازیم

شراب ارغوانی  را  گلاب  اندر  قدح  ریزیم       نسیم  عطر  گردان را  شِکَر  در  مجمر  اندازیم

چو در دست است رودی خوش بزن مطرب سرودی خوش /  که دست افشان غزل خوانیم و پاکوبان سر اندازیم

صبا خاک وجود ما بدان  عالی جناب انداز         بود کان شاه خوبان را نظر بر  منظر  اندازیم

یکی از عقل می‌لافد  یکی  طامات  می‌بافد      بیا  کاین  داوری‌ ها  را به پیش داور  اندازیم

بهشت عدن اگر خواهی بیا با ما به  میخانه       که از پای خمت یکسر به حوض کوثر اندازیم

سخندانیّ و خوشخوانی نمی‌ورزند در شیراز

بیا حافظ  که تا خود  را به  ملک  دیگر  اندازیم[2]

شرح اجمالی غزل

در نظر نخست این ابیا ت بویژه بیت اول( وچند بیت دیگر)عجیب و دور از واقعیت به نظر میرسد اما اهل معرفت می دانند که مقصود حافظ این نیست که واقعا سقف آسمان یا فلک از نظر فیزیکی شکافته و خراب شود و آسمان یا فلک دیگر با طرحی نو برپا گردد.

این غزل را باید نوعی عرفان حماسی دانست. و نیز بیت دوم این شهر حماسی ترین شعر حافظ به حساب می آید.

آری؛ غم لشگر یزیدیان است و ساقی حضرت ابوالفضل(ع ) است و حتی حوض کوثر نیز کنایه از اینست که آب ظاهری دنیا امام حسین(ع ) و یارانش را سیراب نمی کند و تنها با آب معرفت کوثر در سرای ابدی سیراب خواهند شد.

در توضیح همین حضرت حافظ در جایی دیگر گفته است

رندان تشنه لب(امام و یارانش) را آبی نمی دهد کس   /   گویا  ولی شناسان  رفتند  از این  ولایت

در زلف چون کمندش ای دل مپیچ کانجا     /      سرها  بریده  بینی  بی جرم  و بی جنایت

چشمت به غمزه ما را خون خورد ومی پسندی     /     جانا  روا  نباشد  خون  ریز  را  حمایت

حقیقت اینست که ما تصوراتی قالبی مطابق نفسانیات و شخصیت اجتماعی خود از کل جهان پیدا کرده ایم اگر قالب های ذهنی تغییر کند یا محو شود کانه اساس جهان ذهنی ما در هم میریزد

وقتی که عرفا از من حقیر نفسانی خود عدول می کنند و از نگاه اسارت بار آن آزاد می گردند و به اصطلاح رمزی خود مست می شوند حالتی نو و به تبع آن جهانی نو را احساس می کنند که بسیار با شکوه است و به منزله آنست که طرحی جدید در آسمان و زمین ایجاد شده باشد و گفته شده این حالت هرگز خیا ل و توهم نیست، حقیقی و جدی است بلکه این حالات مزمن و عادتی و تصوراتی که فعلا از جهان داریم غبار آلود وغیر واقعی است.