جهان بینی عرفانی/ عمان سامانی

جهان و بینی و عرفانی و

در گنجینة الاسرار عمان و سامانی و

در بیان اینکه صاحب جمال را خودنمائی موافق حکمت شرط‌ست و اشاره به تجلی اول بر وجه اتم و اکمل و پوشیدن اعیان ثابته کسوت تعین را و طلوع عشق از مطلع لاهوتی و تجلی به عالم ملکوتی و ناسوتی- نعم ماقال:

در ازل پرتو حسنت ز تجلی دم زد/ عشق پیدا شد و آتش بهمه عالم زد (حافظ)

بر مصداق حدیث کنت کنزاً مخفیا فأحببت ان اعرف بر مذاق اهل توحید گوید:

کیست این پنهان مرا در جان و تن[1]       کز  زبان  من  همی  گوید  سخن؟

این که گوید از لب من راز کیست        بنگرید  این  صاحب  آواز  کیست؟

در من اینسان  خود نمایی  می‌کند         ادعای  آشنایی  می‌ کند

کیست  این  گویا  و شنوا  در تنم؟            باورم  یا رب  نیاید  کاین  منم!

متصل تر با همه  دوری  به  من          از نگه  با چشم  و از لب با سخن!

خوش پریشان با منش گفتارهاست         در پریشان گویی اش اسرارهاست

گوید او چون شاهدی صاحب جمال       حسن  خود  بیند  به  سرحد  کمال

از  برای  خودنمایی  صبح  و شام        سر برآرد  گه  ز روزن گه  ز بام

با  خدنگ  غمزه  صید  دل  کند          دید  هر جا  طایری  بسمل  کند

گردنی هر جا  در آرد  در  کمند          تا  نگوید  کس  اسیرانش  کمند

لاجرم  آن  شاهد  بالا  و  پست           با  کمال  دل ربایی  در  الست

جلوه‌اش گرمی  بازاری نداشت           یوسف حسنش خریداری نداشت

غمزه‌اش  را  قابل  تیری  نبود           لایق  پیکانش  نخجیری  نبود

عشوه‌اش هرجا کمند انداز گشت          گردنی  لایق  نیامد،  باز گشت

ماسِوی  آیینۀ ی آن  رو  شدند            مظهر  آن  طلعت  دلجو  شدند

پس جمال خویش  در آیینه  دید           روی زیبا دید و عشق آمد  پدید

مدتی  آن عشق بی نام  و نشان           بد  معلق  در  فضای  بیکران

دلنشین  خویش  مأوائی نداشت           تا درو منزل کند جایی  نداشت

بهر منزل بی قراری ساز کرد           طالبان  خویش  را  آواز  کرد

چونکه یکسر طالبانرا جمع ساخت      جمله را پروانه خود را شمع ساخت

جلوه‌ای کرد از یمین و از یسار            دوزخی  و  جنتی  کرد  آشکار

جنتی  خاطر  نواز  و  دل فروز

دوزخی دشمن گداز و غیر سوز[2]